«پس از بیست سال»؛ روایتی تازه از مذهب علیه مذهب

به گزارش خبرنگار مهر، رمان پس از بیست سال نوشته سلمان کدیور از تازه‌ترین آثار منتشر شده توسط موسسه فرهنگی شهرستان ادب است. داستانی بلند که به نوعی بخشی از تاریخ اسلام از زمان پیامبر اکرم(ص) تا واقعه عاشورا را در خود روایت می‌کند. صادق فرامزی به بهانه انتشار این اثر نگاهی کوتاه به آن انداخته است که در ادامه می‌خوانیم:

دست تخیل را درون گیسوی تاریخی دینی بردن و جسم و روح آن تاریخ را سالم نگاه داشتن از سخت کارهایی است که یک نویسنده میتواند شهامت انجامش را به جان بخرد. بر همین منطق و مقدمه رمان «پس از بیست سال» را میتوان از آثار موفق اخیر در زمینه ادبیات داستانی دانست. رمانی تاریخی که در بستر زمانی دوران خلافت معاویه و مبارزات ابوذر با وی آغاز می‌شود و تا دوره جنگ صفین نیز ادامه میابد و مرحله به مرحله بر مدار توصیف یک اسلام به یغما رفته ایده پردازی میکند. زمانیکه اثری رو به توصیف بازه تاریخی از دوران صدر اسلام می آورد با چند مشکل ثابت مواجه میگردد که آشنایی نسبی مخاطب با سرانجام وقایع، علم به حق و باطل بودن اشخاص و جریانات از جمله آنها میباشد، در چنین وضعیتی به کارگیری قوه تخیل برای خلق شخصیتهایی که در این میان روایت های داستانی خلق کنند و به اصل آن دستبرد نزنند سخت می‌شود، از همین جهت نیز در عمده موارد چنین آثار رو به خلق اشخاصی بعنوان شاهد تاریخی نه عامل در تاریخ میآورند. اما پس از بیست سال این شهامت را داشته که به خلق شخصیت هایی جدید که نه تنها شاهد صرف نیستند که در میدان حوادث تعیین کنندگی نیز دارند بپردازد.

پس از بیست سال شرح روایی شخصیتی به نام «سلیم بن هشام» است که بعنوان آقازاده ای مشهور و معتبر در جوار معاویه زیست میکند و کنجکاو «عدالتخواهی» ابوذر میگردد و همین نهیبها به روند اتفاقات جاری در داستان کمک میکند. نقش کلیدی ابوذر در چنین فضایی باعث میگردد تا عمده حوادث آن برهه از دریچه استانداردهای این صحابی پیامبر به چشم آید و کمتر حادثهای باشد که حتی پس از مرگ ابوذر نیز به بازخوانی هشدارهای او نپردازد.

همچنین روایت «پس از بیست سال» از شخصیت حضرت امیر(ع) نیز نه روایتی بر مبنای کرامات که دامنه مخاطب شیعه را صرفا جذب خود نماید که روایتی شکل گرفته بر مبنای استانداردهای یک حاکم عادل بوده است که میتواند برای هر انسانی با هر اندیشه و مذهبی جذاب به نظر آید. ذات پرسشگر و مردد «سلیم بن هشام» خود باعث میشود تا معرفی حضرت در میان فضای غبارآلود ایام صفین صورت گیرد و همین امر کمک میکند تا روایت ها و توصیفات آسمانی از امیرالمومنین(ع) جای خود را به شرحی زمینی از حاکمی دهد که دو عنصر عدالت و آگاهی بخشی به تصمیمات فردی او جهت میدهد.

اختصارا میتوان «پس از بیست سال» را نسخه ای داستانی شده از «مذهب علیه مذهب» مرحوم شریعتی دانست، آن چنان که در جای جای این داستان نیز میتوان شاهد بود تلاش نویسنده بر تاکید آسیب پذیری مذهب از عالمان و حاکمان گمراه در زمانی بوده است که اسلام بزرگترین دشمن خارجی خود را نیز شکست داده است. ویژگی این تقابل درون مذهبی باعث میشود تا به رغم تاریخی بودن بستر اتفاقات، تقابل ها و تضادهای موجود در آن هنوز برای مخاطب دارای ما به ازای خارجی و ملموس باشد.

تضاد حقیقت و واقعیت اسلام مهمترین خط محتوایی اثر را شکل میدهد، به گونه ای که چالش اصلی میان حقیقت امر دینی در بستر واقعیت یک جامعه مسلمان است و دوگانه شخصیت های حاضر در داستان همگی بر اساس این تضاد شکل میگیرد، از همین رو میتوان «پس از بیست سال» را رمانی تاریخ دانست که از ظرف زمانی خود نیز فراتر میرود و روحی از تاریخ بشریت را در بر می‌گیرد.